Skok wzwyż
Mistrzostwa Polski U18 - Radom 2020 - zdjęcie Ł.Szeląg
Skok wzwyż
Jak to działa
Jedna z dwóch konkurencji technicznych zwana również skokami pionowymi, zawodnicy w skoku wzwyż odbijają się (bez pomocy) z jednej stopy przez czterometrowej długości poziomą poprzeczkę. Dążą do pokonania jak największej wysokości bez zrzucenia poprzeczki na ziemię. Sportowcy lądują na macie ochronnej.
Wszyscy zawodnicy mają trzy próby na wysokość, chociaż mogą wybrać „pas”, tj. awans na większą wysokość, mimo że nie pokonali aktualnej. Trzy kolejne zrzutki na tej samej wysokości lub kombinacji wysokości prowadzą do eliminacji.
Jeśli zawodnicy znajdują się na tej samej wysokości, zwycięzcą jest ten z najmniejszą liczbą niepowodzeń na tej wysokości. Jeśli zawodnicy nadal remisują, zwycięzcą zostaje ten, który będzie miał najmniej zrzutek w całej konkurencji. Następnie zwycięzcę wyłania dogrywka. Zawodnicy skaczą na następnej większej wysokości. Każdy skoczek ma jedną próbę, a poprzeczka jest opuszczana i podnoszona, aż jeden skoczek pokona poprzeczkę bez zrzutki.
Konkurencja wymaga między innymi szybkości, dużej mocy i zwinności. Na głównych mistrzostwach rozgrywane są eliminacje, po których następuje finał.
Historia
Zawody w skoku wzwyż były popularne w Szkocji na początku XIX wieku, a wydarzenie to zostało włączone do pierwszych nowoczesnych igrzysk olimpijskich w 1896 roku dla mężczyzn. Kobiety zadebiutowały w skoku wzwyż na igrzyskach w 1928 roku. Pomiędzy rokiem 1900 a 1912 rozgrywane były na igrzyskach dodatkowe konkursy skoku wzwyż z miejsca (10 z 12 medali zdobyli amerykanie, 3 razy wygrywał Ray Ewry).
Spośród konkurencji technicznych skok wzwyż przeszedł prawdopodobnie najbardziej radykalne zmiany techniki. Eastern Cut-off, Western Roll i Straddle to metody stosowane wcześniej przez światową elitę. Jednak Flop Fosbury, polegający na przechodzeniu poprzeczki tyłem przez skoczka, spopularyzowany przez mistrza olimpijskiego z 1968 r. Dicka Fosbury, jest obecnie techniką przyjętą przez prawie wszystkich czołowych skoczków wzwyż.
Ikony – Świat
Javier Sotomayor zdobył złoto olimpijskie na Igrzyskach Olimpijskich w Barcelonie w 1992 roku. Kubański mistrz ustanowił aktualny rekord świata w skoku wzwyż – 2,45 m w 1993 roku i jest pierwszym człowiekiem w historii, który skoczył ponad 8 stóp. Jedną z najwybitniejszych kobiet w historii skoczków wzwyż jest Iolanda Balas. Wspaniała rumuńska mistrzyni zdobywała kolejne tytuły olimpijskie w 1960 i 1964 roku i przez 11 lat była niepokonana w swojej konkurencji.
Ikony – Polska
Jacek Roman Wszoła
J.Wszoła, Grudziądz 1982, Fot. J.Szewiński
Urodzony 30 grudnia 1956 w Warszawie, specjalizował się w skoku wzwyż. Syn Romana Wszoły – trenera lekkoatletycznego i nauczyciela wychowania fizycznego z Warszawskiego Technikum Łączności. Absolwent Zespołu Szkół Łączności w Warszawie.
Sport zaczął uprawiać w 1971 roku. W 1974 zdobył swój pierwszy złoty medal mistrzostw Polski seniorów, a podczas mistrzostw Europy zajął 5. miejsce osiągając wynik 2,19. Rok później, w czasie MEJ w Atenach, z wynikiem 2,22 zdobył złoty medal i ustanowił nowy rekord mistrzostw.
Igrzyska Olimpijskie 1976
Eliminacje do olimpijskiego konkursu skoku wzwyż w Montrealu rozegrano 30 lipca. 14 skoczków pokonało wysokość kwalifikacyjną 2,16. Jacek Wszoła startował w kwalifikacjach w grupie A. Bez strącenia pokonał w pierwszych próbach wysokości 2,10, 2,13 oraz 2,16 – dzięki temu ex aequo z reprezentantem USA Jamesem Barrineau zajął pierwsze miejsce w swojej grupie eliminacyjnej. Finał olimpijski odbył się po południu 31 lipca i był ostatnią konkurencją lekkoatletyczną tego dnia igrzysk. Podczas trwającego ponad 4 godziny konkursu padał obfity deszcz. Wszoła opuścił pierwsze trzy wysokości: 2,00, 2,05 oraz 2,10. Po wysokości 2,18 w konkursie zostało tylko 10 zawodników. Do wysokości 2,25 dotarło już tylko dwóch: Jacek Wszoła oraz faworyt gospodarzy i rówieśnik Polaka Greg Joy. Poprzeczkę zawieszoną na 2,25 udało się pokonać Wszole w drugiej próbie, Kanadyjczyk po nieudanym skoku na 2,25 przeniósł pozostałe dwie próby na wysokość 2,27, której jednak także nie pokonał. Ataki Polaka na 2,27 i 2,29 zakończyły się niepowodzeniem.
Po igrzyskach w Montrealu przyszedł rok 1977. 13 marca Wszoła wywalczył złoty medal podczas halowych mistrzostw Europy w Hiszpanii, ustanawiając wynikiem 2,25 nowy rekord halowego czempionatu. W sierpniu tego samego roku zdobył złoty medal uniwersjady. W pucharze świata był trzeci, a w finale pucharu Europy zajął drugie miejsce.
Sezon olimpijski 1980 zaczął od srebrnego medalu halowych mistrzostw Starego Kontynentu. 25 maja podczas drugiej edycji mityngu skoku wzwyż w niemieckim Eberstadt skokiem na wysokość 2,35 ustanowił nowy rekord świata.
Igrzyska Olimpijskie 1980
Zawody w skoku wzwyż podczas igrzysk w Moskwie rozgrywano 31 lipca i 1 sierpnia. Wszoła do zawodów przystępował jako aktualny rekordzista świata. Rezultat dający awans do finału – 2,21 – uzyskał w drugiej próbie na tej wysokości. Ostatecznie Wszoła zajął 8. miejsce w eliminacyjnej grupie A i 11. w ostatecznej klasyfikacji kwalifikacji. Finał odbył się w piątek 1 sierpnia. Polak opuścił pierwszą wysokość (2,10) i w pierwszej próbie pokonał 2,15. Po opuszczeniu wysokości 2,18 w drugich próbach zaliczył odpowiednio 2,21 i 2,24. Dzięki udanym skokom na 2,27 i 2,29 poprawiał własny rekord olimpijski. W drugiej próbie przeskoczył 2,31, ponownie ustalając nowy rekord igrzysk. Trzy próby na 2,33 były nieudane, co nie pozwoliło Wszole na dalszą rywalizację z Gerdem Wessigiem z NRD, który wynikiem 2,36 poprawił należący do polskiego lekkoatlety rekord świata i wygrał zawody. Srebrny medal Wszoła uznał za swoją porażkę.
W drugiej części sezonu 1980 Wszoła brał udział w zawodach w Poznaniu – przy odbiciu odsunął się pasek tartanu, co spowodowało zerwanie więzadeł w stawie skokowym. Zawodnik powrócił do pełnej sprawności dopiero po 18 miesiącach.
W sierpniu 1983 roku startował w pierwszych w historii lekkoatletycznych mistrzostwach świata. Na stadionie w Helsinkach pokonał w finale wysokość 2,23 zajął ostatecznie 13. miejsce. Przez bojkot igrzysk olimpijskich w Los Angeles (1984) Wszoła nie wystartował w swoich trzecich igrzyskach. W 1988 był bez formy i nie udało mu się zakwalifikować na Igrzyska w Seulu. Karierę zakończył w roku 1989.
Dwanaście razy stawał na podium (w tym 11 razy na jego najwyższym stopniu) mistrzostw Polski seniorów. W latach 1974–1985 29 razy bronił barw narodowych w meczach międzypaństwowych, odnosząc w nich 15 zwycięstw indywidualnych. Rekordzista Polski, Europy i świata. W 1976 roku zajął drugie miejsce w plebiscycie Przeglądu Sportowego oraz zdobył Złote Kolce. Zasłużony Mistrz Sportu, odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Rekordy życiowe.
Stadion - 2.35m, Eberstadt (GER), 25 maj 1980r
Hala – 2.33m, Zabrze (POL), 9 luty 1986r
Artur Jerzy Partyka
Urodzony 25 lipca 1969 w Stalowej Woli, polski skoczek wzwyż. Absolwent XXVI Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi. Wychowanek ŁKS, podopieczny szefa działu szkolenia PZLA Marka Biskupskiego oraz trenera Edwarda Hatali. Jako junior zdobył złote medale zarówno na mistrzostwach Europy jak i świata, nie mając sobie równych wśród rówieśników.
Trzykrotny olimpijczyk (Seul 1988, Barcelona 1992, Atlanta 1996), zdobył dwa medale olimpijskie (brąz w 1992, srebro w 1996), a także trzy medale mistrzostw świata na otwartym stadionie. Należał do najskuteczniejszych lekkoatletów lat 90. XX wieku – w latach 1992–1998 stawał na podium wszystkich międzynarodowych zawodów rangi mistrzowskiej, w których brał udział. Należał do najpopularniejszych polskich sportowców ostatniej dekady XX wieku – był laureatem Plebiscytu Przeglądu Sportowego nieprzerwanie w latach 1992–1998. Sześciokrotnie zdobywał Złote Kolce, nagrodę dla najlepszego lekkoatlety sezonu w Polsce (1991–1995, 1998). Ośmiokrotnie (1991–1998) był notowany w dziesiątce rankingu światowego Track and Field News.
12-krotny mistrz Polski (1989–2000), trzykrotny mistrz kraju w hali (1990, 1991, 1993), trzykrotny rekordzista Polski, aktualny do dziś rekordowy wynik 2,38 m ustanowił w szczytowym sezonie kariery, 18 sierpnia 1996 w Eberstadt. W 2000 uzyskał w hali wynik 2,37 m, dający mu miejsce w czołówce tabel światowych.
Aktualny rekordzista Polski w hali i na stadionie.
27 lipca 2002 na zawodach w Gdańsku zakończył oficjalnie karierę sportową.
Rekordy życiowe.
Stadion - 2.38m, Eberstadt (GER), 18 sierpnia 1996r
Hala – 2.37m, Sulingen (GER), 3 luty 1991r
Jarosława Jóźwiakowska (Jarosława Jóźwiakowska-Bieda-Zdunkiewicz)
J.Jóźwiakowska, Fot. J.Szewiński
Urodzona 20 stycznia 1937 w Poznaniu, polska siatkarka i lekkoatletka, skoczkini wzwyż. Jóźwiakowska uprawiała siatkówkę i lekkoatletykę, reprezentując barwy klubów AZS Poznań (1952–1954), AZS Gdańsk (1955–1960) i AZS Kraków (1961–1969). Największe sukcesy odnosiła w skoku wzwyż. Była ośmiokrotną mistrzynią Polski w tej konkurencji (1957, 1959–1962, 1964–1966). Piętnaście razy ustanawiała rekord Polski – od 1,60 m w 1958 do 1,75 m w 1964.
Podczas Igrzysk Olimpijskich w Rzymie w 1960 roku zdobyła ex aequo z Brytyjką Dorothy Shirley srebrny medal. Zwyciężyła wówczas Rumunka Iolanda Balaș. Do ekipy olimpijskiej Jóźwiakowska została włączona w ostatniej chwili pod naciskiem opinii publicznej. Na kolejnych Igrzyskach Olimpijskich w 1964 zajęła 10. miejsce. W 1966 zdobyła brązowy medal mistrzostw Europy.
W wywiadach podkreślała, że sport był dla niej sztuką i zabawą. Zasłużona mistrzyni sportu, odznaczona m.in. dwukrotnie złotym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Rekordy życiowe.
Stadion – 1.71m, Stadio Olimpico, Roma (ITA), 8 sierpnia 1960
Urszula Kielan
U.Kielan, Stadion Skry Warszawa 1977, Fot. J.Szewiński
Urodzona 10 października 1960 w Otwocku, skoczkini wzwyż. Przez blisko dwadzieścia lat (1974-1992) reprezentowała klub Gwardia Warszawa. Szczyt jej kariery przypadł na koniec lat 70. i początek 80. Zdobyła wówczas dwa tytuły mistrzyni kraju na otwartym stadionie (1978, 1980) i trzy w hali (1978, 1979, 1981). Osiem razy poprawiała wówczas rekord Polski w skoku wzwyż z 1,87 m w 1978 do 1,95 m w 1980.
Zdobyła srebrny medal Igrzysk Olimpijskich w 1980, przegrywając jedynie z Włoszką Sarą Simeoni. Kielan powtórzyła tym samym sukces Jarosławy Jóźwiakowskiej z 1960.
Poza medalem olimpijskim Kielan odnosiła sukcesy głównie podczas halowych mistrzostw Europy, zdobywając trzykrotnie brąz (1978, 1980 i 1981), a raz srebro (1979).
Postanowieniem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego z 14 grudnia 1999 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi za zasługi dla rozwoju sportu, za osiągnięcia w działalności na rzecz Polskiego Związku Lekkiej Atletyki.
Rekordy życiowe.
Stadion – 1.95m, Grudziądz, 28 maj 1980
Hala – 1.94m, Palais des Sports, Grenoble (FRA), 22 luty 1981
Kamila Lićwinko (z domu Stepaniuk)
K.Lićwinko, MŚ Moskwa 2013, Fot. M.Biczyk
Urodzona 22 marca 1986 w Bielsku Podlaskim, skoczkini wzwyż. Zawodniczka MKS Bielsk Podlaski, Podlasia Białystok, gdzie zaczęła uprawiać skok wzwyż pod okiem trenera Janusza Kuczyńskiego. Ukończyła Szkołę Mistrzostwa Sportowego w Białymstoku. Absolwentka WSFiZ (kierunek, gospodarka przestrzenna) oraz Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki (kierunek, wychowanie fizyczne) w Białymstoku. Jest żoną Michała Lićwinko (od 2013), który jest jej trenerem (od 2012). Mają córkę Hannę (ur. 2018).
Na imprezie międzynarodowej zadebiutowała w roku 2005 zajmując siódme miejsce w mistrzostwach Europy juniorów. Tuż za podium, na czwartym miejscu, uplasowała się latem 2007 na młodzieżowych mistrzostwa Europy. W sezonie 2009 najpierw zajęła ósme miejsce podczas halowych mistrzostw Europy w Turynie, a latem była czwarta podczas uniwersjady.
9 czerwca 2013 podczas Opolskiego Festiwalu Skoków ustanowiła wynikiem 1,99 rekord Polski – poprzedni rekord od 9 czerwca 1984 roku należał do Danuty Bułkowskiej i wynosił 1,97. 12 lipca 2013 zdobyła w Kazaniu tytuł mistrzyni uniwersjady z wynikiem 1,96, a 17 sierpnia zajęła 7. miejsce w mistrzostwach świata w Moskwie wynikiem 1,93. 8 marca 2014 podczas 15. Halowych Lekkoatletycznych Mistrzostw Świata w Sopocie zdobyła ex eaquo wraz z Mariją Kucziną złoty medal. 7 marca 2015 podczas halowych mistrzostw Europy w Pradze zdobyła brązowy medal. Podczas mistrzostw świata w Pekinie w 2015 wyrównała własny rekord Polski (1,99) co pozwoliło jej na zajęcie 4. miejsca.
Na Igrzyskach Olimpijskich w Rio de Janeiro w 2016 roku w finale zajęła 9. miejsce osiągając wynik 1,93 m. W 2017 zdobyła w Londynie brązowy medal mistrzostw świata.
Wielokrotna medalistka mistrzostw Polski seniorów – osiem złotych (Poznań 2007, Szczecin 2008, Bydgoszcz 2009, Kraków 2015, Bydgoszcz 2016, Białystok 2017, Radom 2019 i Włocławek 2020), trzy srebrne (Bydgoszcz 2004, Biała Podlaska 2005, Szczecin 2014) oraz trzy brązowe medale (Bydgoszcz 2006, Bielsko-Biała 2012, Toruń 2013). W dotychczasowej karierze zdobyła trzynaście medali halowych mistrzostw Polski seniorów w tym dziewięć złotych (Spała 2006, Spała 2008, Spała 2009, Spała 2011, Spała 2013, Sopot 2014, Toruń 2015, Toruń 2017 i Toruń 2021), trzy srebrne (Spała 2005, Spała 2007, Spała 2010) oraz jeden brązowy (Spała 2004).
Aktualna rekordzistka polski (wynik uzyskany na hali uznawany jest jako rekord również na stadionie).
Rekordy życiowe.
Stadion – 1.99m, Opole, 9 czerwca 2013
Hala – 2,02m, Toruń, 21 luty 2015
Opracowanie PJ, dzięki uprzejmości www.worldathletics.org oraz przy wykorzystaniu www.pl.wikipedia.org i innych źródeł.